PERTEVNİYAL VALİDE SULTAN ÇEŞMELERİ

PERTEVNİYAL VALİDE SULTAN ÇEŞMELERİ

İnşa Tarihi:

Banisi:

Adres:

Yeniden Tamir / İnşa Tarihi:

Kitabesi (Osmanlıca Türkçesi):

Valide Sultan Çeşmesi Kitabesi (Taç Kapısı)-1/4 1 satır-2 sütun 1 Göreydi âb-ı sâf-ı Vâlide Sultânı İskender Düşüp mâ’üʽl-hayâtı bulmağa düşmezdi sevdâya 1 İskender, Valide Sultan’ın tertemiz suyunu göreydi hayat suyunu bulma sevdasına düşmezdi.

Valide Sultan Çeşmesi Kitabesi (Taç Kapısı)-2/4 1 satır-2 sütun 2 Selâsetle dedim Safvet bu cârû hayra nev târîh “Durur cümle akan sular bu ayn-ı mehd-i ulyâya” H. 1289 / M. 1872 2 Ey Safvet, bu su hayrına akıcılıkla yeni bir tarih söyledim: “Bu yüce beşik çeşmesine hep akan sular durur

Valide Sultan Çeşmesi Kitabesi (Taç Kapısı)-3/4 2 satır-2 sütun 1 Muharremde tamâm oldu bu dil-cû çeşme-i ihsân Hüseyn-i Kerbelânın rûhunu şâd eyledi Yezdân 2 İçip bir sû dedim târîhini Safvet safâlarla “Müferrih çeşme yapdı Aksaray’da Vâlide Sultân” 1 Bu gönül alıcı ihsan çeşmesi Muharrem ayında tamamlandı. Allah, Hz. Hüseyin’in ruhunu şad eyledi. 2 Safvet, bir su içip mutlulukla tarihini dedim: “Valide Sultan, Aksaray’da ferahlık veren bir çeşme yapdırdı.”

Valide Sultan Çeşmesi Kitabesi (Taç Kapısı)-4/4 2 satır-2 sütun 1 Hak eder bir kat dahi cennette Hân Mahmûdu şâd Eyledi rûhiyçün inşâ hem-ser-i pâki sebîl 2 Nakş olunsa tâşına târîhi ey Safvet değer “Yapdı Hân Abdülaziz’in mâderi pâk-i sebil” 1 Allah, Sultan Mahmut’u cennet bir kat daha sevindirsin. Hanımı, ruhu için sebil inşa etdirdi. 2 Ey Safvet, tarihi, taşına kazılsa değer: “Han Abdülaziz’in annesi sebil yapdırdı.” (Kaynak: Kitabelerin Kitabı Fatih E.T: 30.10.2023)

KAYIP KİTABE Pertevniyal Valide Sultan Çeşmesi Kitabesi 1 Valide Sultan-ı zişânın bu dilcu çeşmesi Teşnegân-ı belde-yi dilsir ü irvâ eyledi 2 Eylemez Ab-ı Hayat’ı cüst ü cu zulemâtda Aksaray’da cûdı ol zatın hüveydâ eyledi 3 Cuybâr-ı lutfunun bir katresi câri olub Sû-be-sû bu cânibi ma’mur ü ihya eyledi 4 Verdi fer tarihe Lütfi müntehâ-yı ab ü tâb “Valide Sultan mülke Kevser icrâ eyledi” H. 1279 / M. 1862-63 (Kaynak: Kitabelerin Kitabı Fatih E.T: 30.10.2023)

Pertevniyal Valide Sultan Camii uzun süren bir restorasyon sürecinden sonra açılmıştı. İstanbul’da en çok bilinen göz önündeki camilerden. Bir gün cami önündeki kavşak kaldırılırsa daha güzel bir görünüm elde edilecektir. Cami, Hicri 1288, miladi 1871 tarihinde yaptırılmış. İnce kalem gibi minareleri ile dönemin mimari özelliğini en iyi yansıtan camilerden. Minareler zaman içerisinde gittikçe incelmiş. Çok yüksek oranda ince işçilik var. Cadde üzerindeki avluya giriş kapısı ihtişamlı bir duruşu var. En yüksekte bir tuğra, altında 3 satır 4 sütunluk kitabe yer alıyor. Caminin bu kapısından hazire alanı gözüküyor. Kapının iç kısmında yani avludan bu kez çıkışa doğru bakıldığında, yine en üstte tuğra altta ise ayeti kerimeden bir bölüm yer alıyor. Cami avlusunda büyük bir bölüm olarak hazire yer alıyor. Ayrıca Dağarcık sokaktan girildiğinde sağda Pertevniyal Valide Sultan Türbesi yer alıyor. Aksaray girişi diğer giriş kapısına göre daha bir görkemli duruyor. Yüksek giriş kapısı üzerinde yine tuğra ve altında 3 satır 4 sütun kitabe yer alıyor. Kapı girişinin sağında ve solunda 2 şer adet oldukça süslü, kitabesi bulunan çeşmeler mevcut. Kitabeleri 2 satır ve 2 sütun olarak düzenlenmiş. (Not: Girişin iki yanında ikişer tane ve yanlarda üçer tane olmak üzere volütlü sütun başlıkları bulunan on yuvarlak sütunla cephe hareketlendirilmiştir. Nişlerin ve girişin üzerinde kitabeler bulunmaktadır. Nişlerin üst kısımları kıvrık dal ve rumi motifleriyle süslenmiştir. Girişin iki yanında mukarnaslı bir silme yan bölümleri dolanmaktadır. Girişin iki yanına birer burmalı sütun yerleştirilmiştir. Üstte kıvrık dallar ve rumilerden oluşan süslemelerin ortasında Sultan Abdülaziz’in tuğrası bulunmaktadır. (İBB-İSKİ-İstanbul Tarihi Çeşmeler Külliyatı C:1 S: 154)

Atatürk caddesine bakan cephesinde “Maaşallah – La Galibe İllallah” hüsn-i hat yazısı yer alıyor. Yine bu giriş kısmında Prizma Tabelada cami hakkında bilgi verilmiş: “Pertevniyal Valide Sultan tarafından yaptırılan caminin, aslında mektep, türbe, muvakkithane ve sebilden oluşan bir külliye olarak tasarlanmıştır. Caminin mimarı Sarkis Balyan’dır. Valide Cami İstanbul’un kentsel düzenleme çalışmalarında en çok zarara uğrayan tarihi miraslardan biridir. 1956-59 yılları arasındaki Aksaray Meydanı düzenlemesi ile Vatan ve Millet caddelerinin açılması çalışmaları sırasında türbe, muvakkithane ve ve sebil kaldırılmıştır. Sebil 1968 yılında caminin avlusuna, önündeki avlu duvarı yıkılarak sebilin yola açılmasını sağlayacak biçimde yeniden kurulmuştur.”