MURAT MOLLA KÜTÜPHANESİ-MURAT MOLLA TEKKESİ

Murat Molla Tekke ve Kütüphanesi Kitabesi (Sol) Cümle Kapısı üzeri / Avlu kapısı üzeri H.1192 / M.1778-79 3 satır – 1 sütun 1 Yüce Allah kitabı Kur’an-ı Kerim’de buyuruyor ki: 2 “O sayfalarda dosdoğru hükümler yer almaktadır.”* 3 Sâhibü’l-hayrât Dâmâdzâde Mehemmed Murad 1192 *Beyyine Suresi 3.ayet

Murat Molla Kütüphanesi Kitabesi (Sağ) Cümle Kapısı üzeri / Avlu kapısı üzeri H.1308 / M.1890-91 3 satır – 2 sütun 1 Bu hankâh-ı feyz-penâh-ı Molla Murâd Olmuşdu kalb-i aşık-ı efkende-veş harab 2 Yapdırdı padişahımız Abdulhamid Han Üç yüz sekiz de oldu Nakşibend ü feth-i bâb 3 Bu bâb-ı müstetâb açıldıkça subh u şam Versin o şah-ı azama Hakk ömr-i bi-hesab 1308 Kaynak: Fatih Belediyesi Kitabelerin Kitabı Fatih (E.T:13.6.2025)

Murat Molla Kütüphanesi (İnşa Kitabesi) Kütüphane Kapısı üzeri 5 satır – 2 sütun 1 Cihân-ı cûd u re‘fet âfitâb-ı matla-ı himmet Murâd Molla Efendi Hazreti ol zât-ı bî-hemtâ 2 Güzîde necl-i âli-şânı Dâmâd-zâde Efendi’nin Ki oldu nâm-ı minkârı onun zâtı ile ihyâ 3 E’bul-hayr eylemekten künyesin cedd-i kerem-kârı O zâtın masdar-ı hayr olduğun îmâ ile hakkâ 4 Binâ kıldı bu hayr-ı pâki elhak sarf edip himmet Esâs-ı izz ü câhın üstüvâr etsin onun Mevlâ 5 Dedim tahsîn birle Fitnatâ itmâmına târîh “Zihî tarh-ı bihîn oldu bu nev dâr’ül-kütüb hakkâ” H. 1189 / M. 1775-76 1 Cömertlik ve yücelik cihanı, himmet güneşi, eşsiz insan Murat Molla Efendi Hazretleri’nin güzide ve şanı yüce evladı 2 Damatzade Efendi ki taş oyma kaleminin adı onun zatıyla ihya oldu. 3 Cömert atası künyesini Ebulhayr eylemekten o zatın hayır işlerinin temeli olduğunu hakkıyla ima ederek doğrusu himmet edip bu tertemiz hayır eserini yaptırdı. 4 Allah, onun şeref ve mevkiinin temelini sağlamlaştırsın. 5 Ey Fitnat, tamamlanmasına alkışlayarak tarih söyledim: “Bu yeni kütüphane gerçekten ne de güzel bina oldu.”

12 Haziran 2025 Perşembe günü özel olarak bu bölgede atladığım Molla Murad Tekkesine geliyoruz. Tekke, Molla Murat Sokağı No:18’de bulunuyor. Tekke, yeni restore edilmiş gibi. Kapalı olduğu için sadece dıştan fotoğraflama imkanı bulduk. Sokağa bakan cephesinde iki katlı bir yapı göze çarpıyor. Google Earth’dan baktığımızda avluda daha büyük kubbeli bir yapının olduğunu görüyoruz. Avlu kapısının üzerinde iki bölümden oluşan bir kitabe yer alıyor. Kitabenin sağında 3 satır – 2 sütunluk talik kitabe solda ise 3 satırlık sülüs yazı ile yazılmış. Kitabenin ikinci satırında Beyyine Suresi 3.ayeti kerimesi yer alıyor. Soldaki kitabenin sol alt kısmında okuyabildiğim kadarıyla 1192 tarihi yazarken sağdaki kitabenin sol altında 1308 tarihi yer alıyor. Tekkenin yola bakan cephesinde tekne kısmı yol seviyesinin altında kalmış yapının bir parçası olarak Molla Murat Tekkesi Çeşmesi yer alıyor. Çeşme, kemeri kırmızı tuğla ile geçilmiş. Aynası, teknesi, dolayısıyla musluğu ve kitabesi bulunmuyor. Yapıyı halen bir STK kullanıyor.

Araştırdığımız kadarıyla yapı daha önce kütüphane imiş. 1999 depreminde bina hasar aldığından eserler Süleymaniye Kütüphanesine taşınmıştır. TDV Murad Molla Kütüphanesi başlığında özetle şu bilgilere yer verilmiş: “Kütüphane, 1189 / (M.1775) yılında Murad Molla lakabıyla anılan Rumeli Kazaskeri Damadzâde Mehmed Murad Efendi tarafından yaptırılmıştır. 1893 yılına ait sayımda kitap mevcudu 1836 olarak tespit edilmiş. Cumhuriyet’in ilk yıllarında çeşitli kütüphanelerdeki koleksiyonların bir süreliğine de olsa muhafazası için kullanıldığından kitap sayısı 10.825’e ulaşmıştır. 1949-1954 yıllarında geçici olarak gelen koleksiyonlar Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmiş, burada sadece Murad Molla’nın esas koleksiyonu bırakılmıştır.”

Zeytinburnu Belediyesi Kültür Sanat Şehir Dergisinde, Hatice Nur Murad Molla Kütüphanesi ve Yapım kitabesi başlıklı yazısı konuyu genişçe ele alıyor. İlgilileri bakabilir. Yazıda kütüphanenin yapım tarihi 1775 olarak verilmiş. Yazar tespit edebildiği kadarıyla, “bir tekke binasının dışında fakat tekkeyle bağlantılı olarak ilk kez kitaplar için ayrı bir mekan tasarlanmasının örneği Murad Molla Kütüphanesinde görülmektedir. Osmanlı’da kitaplar için bağımsız bina yaptırmanın ilk örneği, Fazıl Ahmed Paşanın başladığı ve ölümüyle (1676) kardeşi Fazıl Mustafa Paşanın vakfiyesini hazırlatıp resmî olarak 1678’de kurduğu, hâlen binası koleksiyonuyla varlığını sürdüren Köprülü Kütüphanesidir. Müstakil kütüphanelerin bir başka örneği de Murad Molla kütüphanesidir.” Kütüphane Kapısı üzerindeki kitabe metnini Fitnat mahlasıyla Zübeyde Fitnat Hanım yazmıştır. “Mevcut bilgiler ışığında Fıtnat’ın, tarih manzumesi bir kitabeye hakkedilen ilk kadın şair olduğunu söyleyebiliriz. Onun bu manzumeden yaklaşık sekiz yıl önce 1767’de (1181) kaleme aldığı bir başka manzumesi yine dönemin ünlü şeyhülislamı Veliyyüddin Efendinin yaptırdığı kütüphanesi içindir, fakat hakkedilmemiştir. Fıtnat’ın iki kütüphane için tarih manzumesi yazması şaşırtıcı değildir, bilakis hayat hikayesiyle çok yakından ilgilidir. Zira kendisi hem baba hem de anne tarafından ulema ailesine mensup olup dedeleri, babası ve kardeşi şeyhülislamlık makamında bulunmuş kitap meraklısı şahıslardır ve şiirle dîvan tertip edecek kadar ilgilenmişlerdir.”

Yazarın ifadesine göre, Tekke ve Kütüphane avlu girişi (cümle kapısı) üzerinde sol tarafta yer alan kitabenin sol altındaki tarihin banisinin vefat tarihi olduğu ifade ediyor. Yani inşa tarihi değil vefat tarihi ve kitabe vefatından sonra koyulmuş. Cümle Kapısındaki kitabenin sağdaki kitabe ise Sağ tarafta bulunan kitabe ise, “II. Abdülhamid’in tekkeyi tamir ettirmesi üzerine kaleme alınan 1308 (1890-91) tarihli, şairi belli olmayan manzumedir. Bu kitabe 1999 depreminden sonra kütüphanenin kapatılmasıyla birlikte yok olmuştur. 14 Ekim 2020 tarihinde yaptığımız ziyaret sırasında mevcut kitabeyi sorduğumuzda son onarımda aslına uygun şekilde bir hattata yazdırılıp yerine konulduğu bilgisine ulaştık.”

Kaynak: 1-) TDV İslam Ansiklopedisi Murad Molla Kütüphanesi başlığı

2-) MURAD MOLLA KÜTÜPHANESI VE YAPIM KITABESI, HATİCE AYNUR, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Sanat Şehir Dergisi Yıl:2021/5