ESMA SULTAN ÇEŞMESİ VE NAMAZGAHI

İnşa Tarihi: H.1193 / M.1779 – 1780

Banisi:

Adres:

Yeniden Tamir / İnşa Tarihi:

Kitabesi (Osmanlıca Türkçesi):

ESMA SULTAN ÇEŞMESİ KİTABESİ-1 (6 satır-2 sütun) 1 Dürretü’t-tâc-ı kerem duhter-i Sultân Ahmed Menbaʽ-ı cûy-ı âtâ Hazret-i Esmâ Sultân 2 Yapdı bu çeşme-i dil-cûyu rızâenlillâh Teşnegân-ı ümemi eyledi yekser reyyân 3 İki cânibde iki çeşme olup iki cenâh Etdi kuş gibi bu hayr evc-i kabûle tayrân 4 Eyleyip cümle-i hayrâtını makbûl-i Hudâ Katre-i âbı kadar ede sevâbın ihsân 5 Zevci merhûm vezîr-i aʽzam Muhsinzâde Rûh-ı pâkin ede Hak nâil-i ecr ü gufrân 6 Dedi itmâmına Tevfîk-i duâ-gû târîh “Dil-güşâ kıldı bu nev çeşmeyi Esmâ Sultân” 1 Kerem tacının incisi, Sultan Ahmet’in kızı, cömertlik ırmağının menbaı Esma Sultan Hazretleri, 2 bu gönle hoş gelen çeşmeyi Allah rızası için yapdırdı ve ümmetin susamışlarını suya kandırdı. 3 İki tarafta iki çeşme iki kanat gibi olup bu hayır eseri kuş gibi kabul göğüne uçtu. 4 Allah, bütün hayırlarını kabul eyleyip suyunun damlası kadar sevap ihsan etsin. 5 Eşi merhum veziriazam Muhsinzade’nin temiz ruhunu Allah, ecir ve mağfirete nail eylesin. 6 Duacısı Tevfik, tamamlanışına tarih söyledi: “Bu yeni çeşmeyi Esma Sultan gönül açan bir yer olarak yapdırdı.”

ESMA SULTAN ÇEŞMESİ KİTABESİ-2 (6 satır-2 sütun) 1 Güzîde binti Sultân Ahmed Esmâ nâm Sultânın Müdâm efzûn edip ömrün kederden hıfz ede Mevlâ 2 Binâ edip bu dil-cû çeşme-sârı fîsebilillâh Atâş-ı ümmeti âb-ı keremle eyledi irvâ 3 Hemân su yerine sîm ü zeri harc eyleyip her sû Gümüş sûyu gibi bu mâ’-i sâfı eyledi icrâ 4 Gelen âbdest alıp çıksın musallâda duâ etsin Ede ömrün füzûn Abdülhamîd Hânın heme Mevlâ 5 Edip vird-i zebânı zevci Muhsinzâde Pâşayı Duâ-yı hayrdan anı ferâmuş etmedi aslâ 6 Dedi Tevfîk âbın nûş edip atşâna târîhin “Bu zîbâ çeşmeden iç besmeleyle âfiyet-bâdâ” H. 3 Şaban 1193 1 Sultan Ahmet kızı güzide Esma adındaki Sultan’ın Allah, her zaman ömrünü uzun edip kederden korusun. 2 Allah yolunda bu güzel çeşmeyi yapdırıp susamışları kerem suyu ile suladı. 3 Her tarafta su yerine gümüş ve altın harcayıp gümüş suyu gibi bu temiz ve tatlı suyu akıttı. 4 Gelen abdest alıp çıksın, musallada dua etsin. Allah, Abdülhamid Han’ın ömrünü uzun eylesin. 5 Kocası Muhsinzade Paşa’yı diline vird edip onu hayır duadan hiç unutmadı. 6 Tevfik, suyunu içip susamışlara tarihini söyledi: “Bu güzel çeşmeden besmeleyle su iç, afiyet olsun.”

Kaynak: Fatih Belediyesi Kitabelerin Kitabı Fatih (E.T:19.6.2022) (Kaynak: https://kulturenvanteri.com/ E.T:15.5.2022)

Kadırga Limanı Caddesine çıkarak Kadırga Parkına ulaşıyoruz. Park büyük sayılabilecek genişlikte. İçerisinde büyük bir havuzu, çocuk oyun gurupları bulunuyor. Devasa çınar ağaçları güzel bir görünüm katıyor. Ancak çok fazla ailecek nezih bir şekilde oturulabilecek bir park değil. Park, etrafında bulunan okullar, polis amirliği, muhtarlık, belediye kütüphanesi ile merkez olmuş. Parkı farklı kılan en önemli husus içerisinde yol seviyesinin biraz altında kalmış, Esma Sultan Çeşmesi ve Namazgahın bulunması. Çeşme, Hicri 1193 senesinde inşa edilmiş. Çeşmenin etrafı korkulukla kapatılmış, üzeri jiletli telle çevrelenmiş durumda. Küp şeklindeki yapının 2 cephesinde çeşmeler bulunmaktadır. Bir cephesinde üste çatıya -namazgaha- çıkan bir merdiven, diğer cephesinde ise sadece üçlü yalak bulunmaktadır. Birbirine zıt cephelerde tekli birer çeşme, üzerlerinde 6 satır 2 sütun kitabe yer almaktadır. Ayrıca merdiven cephesinin bulunduğu köşelerdeki lavabo benzeri küçük çaplı çeşmeler dikkati çekiyor. Çeşmenin hemen yanında bulunan Prizma tabelada çeşme ve namazgah başlığı altında şu satırları okuyoruz: “III. Ahmet’in kızı Esma Sultan tarafından 1781 yılında Kadırga Meydanı’nda inşa ettirilen Esma Sultan Meydan Çeşmesi ve Namazgahı; dört cephede mermer tekneli çeşmelere sahiptir ve namazgaha yan cephedeki mermer merdivenden çıkılmaktadır. Tarihi çeşmenin kuzey cephesinde üç musluk, diğer 3 cephesinde ise birer musluk bulunmaktadır. Dikdörtgen prizma kütleli çeşmenin karşılıklı iki  cephesindeki, bu musluklar,  S ve C kıvrımlı kemerlerle süslenerek çeşmeye estetik bir görüntü kazandırılmıştır. Bezemeli niş köşeliklerinin üzerinde, dikdörtgen pano içinde altı beyitlik kitabe yer alır. Bu kitabe çeşmenin inşa tarihini vermektedir.  Çeşmenin kuzey ve batı köşesinde ters çan biçiminde desteklerle oturtulmuş iki  kurna, güney köşede ise üç bölmeli bir yalak yerleştirilmiştir. Çeşmenin kuzey cephesindeki merdivenle çıkılan namazgahın çeşmenin tavan kısmında yer alması İslam kültüründe temizliğin ibadetteki yerini göstermesi açısından ayrı  bir öneme sahiptir.”

Esma Sultan I. Abdulhamit’in kız kardeşidir. I. Abdulhamit’in aynı adı taşıyan kızı Esma Sultan’dan ayırt etmek için “Büyük Esma Sultan” olarak zikredilir. Hicri 1202’de vefat etmiştir. Kabri son eşi Muhsinzade Mehmet Paşa’nın Eyüp’teki türbesindedir. (İSKİ, İstanbul Tarihi Çeşmeler Külliyatı, C:1, S: 132-133)