Caminin okul tarafı avlusunda su terazisi ve kuyusu dikkatimizi çekiyor. Ayrıca merdivenlerle aşağı inilen bir yapı daha var ki bunun bonus sarnıcı olduğunu öğreniyoruz. Aşağıda kemerli bir yapı göze çarpıyor. Sarnıçla ilgili yapılan araştırmalarımızda aşağıda -belki ileride halkımızın ziyaretine açılır- büyük bir sarnıcın olduğunu öğreniyoruz

Arkeolog Murat Sav tarafından kaleme alınan Yavuz Sultan Selim Camii Çevresi veya İstanbul’un Beşinci Tepesinin Arkeolojik Topografyası yazıda sarnıç hakkında önemli bilgiler vermektedir: “Çalışmalarımız esnasında içine girdiğimiz Yavuz Selim Camiinin dış avlusunda ve avlunun kuzeybatısına denk gelen noktada bulunan ilk sarnıç, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanmaktadır. Aslında birbirinin devamı olarak yapılan iki sarnıçtan ibaret olan yapıların aynı anda inşa edildikleri, işçilikleri ve kullanılan malzemenin niteliğinden anlaşılmaktadır.

Kuzey kısımdaki ilk bölüm, 12 mermer sütun dizisi ile dört nefe bölünmüştür ve toplamda 20 küçük tonozu, tuğla kemerler taşımaktadır. Sarnıcın güney kısmı ise, 15 sütun dizisi ile dört nef halindedir ve toplamda 24 kubbe tonoz ile örtülmüştür. Sütun başlıkları, Geç Roma ve Erken Bizans dönemlerine has olduğu üzere Korent ve örgü sepet formlarındadır ki, sonuncusunun özellikle V.-VI. yüzyıllarda İstanbul’da çok kullanıldığını bilmekteyiz (Küçükayasofya ve Büyükayasofya’da).

Benzer başlıklara Selanik Ayasofyası’nda ve Hagios Demetrios yapısının narteksinde de rastlanmaktadır. Korent tarzındaki akanthüslerle süslü sütun başlığının bir benzeri de İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır. Kemerlerin oturması için kullanılan impostlar (yastıklar) sütun başlıklarının üzerinde yer almaktadır ki, bunlar da V.-VI. yüzyılların modasıdır. Palmetlerin zevkli biçimde işlendikleri başlıklar haricinde dorik başlıkların da kullanıldığını görmekteyiz. Bu da demek
oluyor ki, sütun başlıklarının bir kısmı devşirme olarak yapı içinde kullanılmış olup, sarnıcın VI. yüzyıl içinde yapılmış olması, en geç dönemli sütun başlıklarından yola çıkılarak öne sürülebilir. Yalnız, bazı sütun başlıklarının oturdukları sütunların üzerinden kaymış olmaları, statik açıdan sorunlu olduklarını göstermektedir. Gergilerin yok olması muhtemel sebeplerden biri olmalıdır.

Sarnıcın temiz tuğla işçiliğinin yanı sıra, zemini kare şeklindeki tuğlalarla kaplanmıştır. İçine atılmış olan ve sebebi tartışılabilecek biri sarnıca göre yatay, öbürü dikey iki Osmanlı duvarı (temel duvarı?) ilginç bir ayrıntı olmakla beraber, üst kısımdaki cami avlu revaklarının statiğini sağlamlaştırma amacına bağlı olarak, caminin ve sarnıcın dinamiğini sağlama düşüncesinden hareket edilmiş olabilir.

Bu sarnıcın hemen güneybatısında yer alan ve batı duvarını Aspar Sarnıcının duvarına yaslayan ikinci sarnıç da muntazam işçiliği ile dikkat çeker. Zemini yaklaşık olarak -7 metrede yer alan sarnıcın içi, 5 adet beyaz mermerden sütun ve aspar kısmında ise 5 adet örme paye vasıtasıyla 3 nefe ayrılmış olup, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanmaktadır. Girişi, kuzeybatıda, en uçta bulunan başlangıç noktasında olup kemerler, duvarlardan plaster şeklinde çıkıntı sağlayan payelere oturmaktadır. 18 kubbe tonozun bulunduğu sarnıcın sütun başlıkları dorik stilde ve sade olup, üzerlerinde mermer impostlar yer almaktadır.

Horasan harcının içinde, iri taneli tuğla parçaları kıtık olarak kullanılmıştır. Zemin ise, kalın bir tabaka halinde horasan ile sıvanmıştır. Her iki sarnıcın kemer ayaklarında gergilere yer verilmiş olup, bugün bu gergiler mevcut değildir. Küçük sarnıcın gergi yuvaları, sütun başlıklarının impostlarının hemen üst kısmına atılmıştır. Büyük sarnıçta gergi yuvaları daha yukarıda bulunmaktadır. Buna rağmen ikinci sarnıcın önemli bir statik problemi görülmemektedir. Diğer sarnıca göre daha sonra inşa edilmiştir. Büyük sarnıcın zarif kemer sistemine göre biraz daha kaba işlenmiştir. İç hacmi yaklaşık 150 m2 ölçüsünde olup, yoğun rutubete
dayalı olarak duvarlarda kusma, yosunlaşma, harç dökülmesi gibi bozulmalar meydana gelmiştir.

Kaynak: Yavuz Sultan Selim Camii Çevresi veya İstanbul’un Beşinci Tepesinin Arkeolojik Topografyası, Murat Sav/Arkeolog, Vakıflar İstanbul I.Bölge Müdürlüğü (pdf) E.T.:14.8.2023)