ATİK (KOCA) MUSTAFA PAŞA CAMİİ-Cabir Camii

Topkapı Üniversitesini geçtikten sonraki ilk sokaktan sola Çember sokağına dönüyoruz. Sağda etrafı restore edildiğinden kapalı olan kiliseden dönme Atik Mustafa Paşa Camii ve Hz. Cabir (ra) Türbesi yer alıyor. (Vakıflar Genel Müdürlüğü tabelasında restorasyon adı “..2830 Ada 64 Parselatik Mustafa Paşa (Kocamustafa Paşa – Hazreti Cabir) Camii, Türbesi ve Çevre düzenlemesi Uygulama (Restorasyon) İşi”) Cami Cabir Camii olarak ta anılıyor. Cami İstanbul’un fethinden sonra II. Beyazıt döneminde kiliseden camiye çevrilmiştir. Türk Mimari üslubuna göre kubbe yeniden ele alınmış, pencereler açılmıştır. İslam Ansiklopedisinde devamla şöyle demektedir: “Kilise apsis çıkıntısının sağındaki hücre, Hz. Câbir makam-türbesi olmuştur. 1894 zelzelesinde kısmen yıkılan minaresi sonraki yıllarda taş külahlı olarak yenilenmiştir. Klasik üslûptaki mihrap apsis eksenine eklenmiştir. Geç devirde yapılan minber, kürsü, mahfil gibi ahşap kısımlar ise herhangi bir sanat değerine sahip değildir.”¹ Cami girişinin tam karşısında Şatır Hasan Ağa Çeşmesi yer almaktadır.

28 Ekim 2025 Salı günü bölgeyi gezerken restorasyonu tamamlanmış Cabir Camii’ne ulaşıyoruz. Bazı kaynaklarda Atik (Koca) Mustafa Paşa Camii olarak ta geçen bu yapı, kiliseden dönüştürülmüş güzel bir cami. İkindi namazını Cabir Camiinde kıldım. Namaz sonrası cami avlusunda etrafı fotoğrafladım. Mermer üzerine işlenmiş Güneş Saati gördüğüm en güzel saatlerden. Ancak Hz. Cabir Türbesini göremedim. Meğer türbe, caminin içindeymiş. Cami kapısında güzel koku satan bir kardeşimize durumu anlatınca, cami içerisini işaret etti. Gerçekten de minberin sağında perdenin arkasında tek bir sanduka bulunuyor.

9 Kasım 2025 tarihinde sayfayı güncellerken İstanbul Valiliği tarafından yürütülen dijitalistanbul.org web sayfasında yer alan bilgileri aşağıda veriyoruz: “1059’da İmparator II. Isaakios Komnenos döneminde büyük bir onarım ve süsleme yapılmıştır. Osmanlı döneminde Sadrazam Koca Mustafa Paşa tarafından camiye çevrilmiştir. 1546 tarihli İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri’nde Koca Mustafa Paşa Camii ile birlikte kaydedilmiştir. Türk mimari üslubuna göre yeniden düzenlenmiş, basık kubbe eklenmiş ve yeni pencereler açılmıştır. 1729 Balat yangınında zarar görmüş, ancak avlusuz olarak günümüze gelmiştir. 1894 depreminde kısmen yıkılan minaresi taş külah eklenerek yeniden yapılmıştır. Kristos Pentepoptes, Aziz Petrus ve Marcus isimleriyle bilinen kilise; bir görüşe göre MS 5. yüzyılda (tahmini 458) havariler Markos ve Petros’a ithafen, diğer bir görüşe göre ise MS 9. yüzyılda İmparator Theophilos’un kızı Prenses Tekla tarafından Azize Tekla adına yaptırılmıştır. Kilise apsisinin sağında, Hazret-i Cabir’in makam-türbesi bulunmaktadır. Türk döneminde eklenen basık kubbe ve klasik tarzda mihrap dikkat çeker. Ahşap son cemaat yerinden geçilerek haç biçimindeki ana mekâna girilir. Girişi karşısında, 1692-93 yıllarında Şatır Hasan Ağa tarafından yaptırılan bir çeşme bulunur. Atik Mustafa Paşa Camii olarak da bilinir.” ²

ATİK MUSTAFA PAŞA CAMİİ – TDV İslâm Ansiklopedisi (E.T.:12 mart 2023) ↩︎
Hz. Cabir Camii – Dijital İstanbul (E.T.: 9 Kasım 2025) ↩︎