SALİH PAŞA CAMİİ-İbn-i Meddas Camii-Paşmakzade Mescidi

Haraççı Bostanı Sokak ve Salih Paşa caddesinde çok sayıda restore edilmeyi bekleyen yapılar görüyoruz. Caddede bir süre yol aldıktan sonra sağımızda camiyi görüyoruz. Ancak önce karşımızda sokağın köşesinde (Salih Paşa Caddesi -Şeyh İlahi Sokağı) yer alan hazire dikkatimizi çekiyor. İbn-i Meddas Salih Paşa Cami Haziresi, kitabesinde: “Hazire, Salih Paşa olarak şöhret bulmuş, İbn-i Meddas Efendi tarafından yaptırılmış camiye aittir. Sadrazam Salih Paşa’nın cami duvarının köşesine yaptırdığı çeşmeden ötürü bu isimle anılmaktadır. Hazirede, Ni’me’l Ceyşten İbn-i Meddas Efendi’nin mezarı bulunmaktadır. Hazirede ayrıca Mustafa Ağa’nın kerimesi Emine Hanım, Kemahlı Kaba Hasırcı Ahmed Ağa ve torunu Ayşe gibi kişilerde yatmaktadır.” İbn-i Meddas, pabuçcunun oğlu anlamına geliyormuş. Asıl adı, Hüsameddin Efendi’dir. Künyesi ile Tokatlı Paşmakçı Hüsameddin Efendi. Hüsameddin Efendi, 1442 yılında Amasya müftülüğü yapmıştır. Amasya’da Hüsamiye Medresesini yaptırmıştır. İbn-i Meddas, Fethe katılmak için İstanbul’a gelmiş, fetihten sonra yaşamını Cibali mahallesinde sürdürmüştür. 1456 yılında vefat etmiş ve mescidin haziresine defnedilmiştir. Mezar taşında “Ebu’l-feth Sultan Mehmet Han’ın mestçibaşısı” yazmaktadır.

1647 yılında Salih Paşa, mescidin duvarlarından birine çeşme yaptırmıştır. Bu sebepten dolayı caminin adı Salih Paşa Camii olarak tanınmıştır. Camii aynı zamanda “Paşmakzade Mescidi” ve “İbn-i Meddas Mescidi” olarak da bilinmektedir.¹ Salih Paşa Çeşmesinde 3 satırlık kısa bir kitabe yer alıyor. Çeşmenin aynası kırılmış, musluğu da bulunmamaktadır. Çeşme hakkında yaptığımız araştırmalarda şu bilgilere ulaştık: “Salih Paşa Çeşmesi, Unkapanı, Salihpaşa Caddesi’nde (No:34 karşısı) Salih Paşa Camii duvarındadır. Kesme taştan, klâsik uslubta yapılmış bir çeşmedir. Haznesi yarıya kadar duvara gömülüdür. “İstanbul Çeşmeleri ve Sebilleri”nde Zeynep Hanım Çeşmesi adıyla geçen bu çeşmenin üzerinde bulunan kiremit örtülü çatısı ve saçağının zamanla harap olduğundan bahsedilir. Günümüzde üzerine çıkılan bir kat ilavesiyle eski görünümünden oldukça uzaklaşmıştır. Sivri kemerli çeşme nişi silmeli bir dikdörtgen çerçeve içine alınmıştır. Tamirine ait olan kitabesi niş içerisindedir. Kemerinin içerisinin de kilit taşı hizasında silik vaziyetle bir rozet yer alır. Mermer teknesinin önü kırılmış, yol seviyesinin altındadır. Suyu akmamaktadır. Tersane Emini Sadrazam Salih Paşa tarafından yaptırılan bu çeşme 1912’de Zeynep Hanım adlı bir hayırsever tarafından tamir ettirildiği için Zeynep Hanım Çeşmesi adıyla da geçmektedir. Tamir Tarihi: H. 1331 / M. 1912-1913 Kitabesinde; Banî-i sânisi Zeyneb Hanım’ın hayrâtı bu çeşmenin suyu Hacı Şehâbeddin Efendi’nin ruhiçün” (Kaynak: https://kulturenvanteri.com/ E.T: 19.2.2022)

26 Ekim 2025 tarihinde sayfayı güncellerken İstanbul Valiliği tarafından yürütülen dijitalistanbul.org web sayfasında yer alan bilgileri aşağıda veriyoruz: “1647 yılında Sadrazam Salih Paşa, camiye çevre duvarı ve bir çeşme ekletmiştir. 1830 yılında cami kapsamlı bir yenileme geçirmiş ve günümüzdeki görünümüne kavuşmuştur. 1912 yılında Zeynep Hanım adlı hayırsever tarafından Salih Paşa’nın yaptırdığı çeşme restore edilmiştir. 1977-1980 yılları arasında ikinci bir kat eklenmiş ve kapsamlı bir restorasyon yapılmıştır. … Cami, dikdörtgen planlı ve ahşap çatılıdır. Ön ve yan duvarlar moloz taşı ile, mihrap duvarı ise tuğla hatıllarla yapılmıştır. Harime doğrudan giriş yapılmakta olup, son cemaat yeri bulunmamaktadır. Üst mahfil, iki ahşap direk tarafından taşınan ahşap bir platformdur. Mihrap, minber ve vaaz kürsüsü yakın zamanda mermer olarak yenilenmiştir. Harimin doğu duvarında yuvarlak kemerli üç uzun pencere, mihrabın iki yanında ve giriş kapısının iki yanında birer pencere bulunmaktadır. Caminin en dikkat çekici özelliği, minarenin konumudur. Genelde sağ köşede yer alan minare, burada kıble duvarına paralel orta kısımda yer alır. Minare çimento ile sıvalı olup, şerefe altındaki tuğlalar özel bir düzenlemeye sahiptir.”²

SALİH PAŞA CAMİİ-*İbn-i Meddas Camii*–*Paşmakzade Mescidi*

Salih Paşa Camii – Vikipedi (E.T.:26.10.2025) ↩︎
Salih Paşa İbni Meddas Camii – Dijital İstanbul (E.T.:26.10.2025) ↩︎