KARİYE CAMİİ

2 Ekim 2021. Kariye Camii Sokağı. Yine aşağı doğru iniyoruz. Camiye doğru inerken tarihi doku ile uyumlu bitişik nizam apartmanları görüyoruz. Kariye Camii restorasyonda olduğundan içerisini göremedik. (6 Mayıs 2024 tarihinde ibadete açıldı). Kariye çıkmazına doğru ilerledik solda onarılmış akar halde Mustafa Ağa Çeşmesini gördük. Caminin bitişiğinde Ebu Said el Hudri Hazretlerinin türbedarına ait 1324 ibareli mezar bulunmaktadır. Ruhlarına Fatiha gönderdikten sonra çıkmaz sokağı bitirerek caddeye çıkıyoruz.

4 Eylül 2025 tarihinde Kariye Camiini görmek için eşim ve Zeynep ile yola çıktık. Aracımızı önce Mihrimah Sultan Camii çevresine bırakmayı düşündük. Sonrasında, belki Kariye yakınlarında yer buluruz ümidiyle sur dibinden ilerlemeye devam ettik. Kariye tabelasını göremeden devam ediyoruz. Çakır Ağa Camii, Tekfur Sarayı derken Hatice Sultan Camii (diğer ismiyle Şişhane Mescidi) yakınına, Kasturya Sinagogunun bulunduğu sokağa park ettik. Yine Kariye’ye uzak düştük; fakat bu durum gezi notlarımıza yeni yerler eklememize vesile oldu.

DIŞ NARTEKS¹
-Herodes’in Araştırma Yapması, -İsa’nın Ataları,
-İsa’nın Doğumu, -İsa’nın Mucizeleri,
-Kafernaum’lu Felçli Hasta, -Kana Mucizesi,
-Katliamın Devam Etmesi, -Kutsal Ailenin
Mısır’a Kaçış Sahnesi, -Masumların Katliamı, ….

İÇ NARTEKS²
-Anna’ya Müjde Sahnesi, …
-Desssia, -Joachim ve Anna, İki Uşak Eşliğinde
Mary’ye Sarılıyor, -Joakhim ve Anna’nın Buluşması, …
-Kolu Kurumuş Genç, -Körler, ….
-Meryem’in Tapınaktaki Rahipler Tarafından
Kutsanması, -Meryem’in Yedi Adımı, ……
-Zekeriya’nın Sunuları Reddetmesi

NAOS BÖLÜMÜ³
-Hodegetria Meryem’i, -İsa Mesih ve Kutsal Kitap
-Koimesis-Meryem’in Ölümü Sahnesi

PAREKKLESİON⁴
-Anastasia, –Göklerin Dürülüşü,
–İbrahim Peygamber ve Dilenci Lazarus,
–Jairus’un Kızının Dirilişi, –Kutsal Ahit Sandığının
Taşınması, –Meryem ve Çocuk İsa, …..

Nihayet Kariye Camiine ulaşıyoruz. İlk etapta karşımıza Ebu Said el Hudri Hazretleri Türbesi çıkıyor. Türbede sahabe kabri ile birlikte iki kabir bulunmakta olup, diğer kabir, sahabenin türbedarına ait. Türbe ziyaretinden sonra Kariye Cami girişine ilerliyoruz. Yerli ve yabancı ziyaretçiler buradan içeri giriyor. Türk vatandaşları için giriş ücretsiz. Kimliğimi gösterip içeri giriyorum. Ancak eşim ve kızımın nüfus cüzdanını henüz yeni kimliklerle değiştirmediğimizden güvenlik görevlileri sorun çıkarıyor. Üstüne üstlük bir de “İçeri alamayız, bu nüfus cüzdanı geçerli değil” demesinler mi. Talimat varmış. Hangi talimat T.C. Nüfus Cüzdanını geçersiz kılabilir, üstelik değiştirme süreci hala devam ederken. Hülasa, böyle bir genelge varsa kesinlikle saçma bir genelge. Hukuka aykırı. Sonuçta Türk vatandaşı olduğumuz kimlik olmadan dahi belli iken, Nüfus Cüzdanı beyan ettiğimiz halde nasıl geçersiz olur? Kızım bu yıl LGS sınavına bu kimlikle girdi. LGS sınavında geçerli olan cüzdan, camiye girmek için nasıl geçersiz olabilir? İtirazımızı yaptık, sonunda e-devletten vukuatlı nüfus kayıt örneği göstererek Türk Vatandaşı olduğumuzu “ispatladık.” Ne kadar basit işlerle uğraşıyoruz. Sonunda kısa bir gerginlikten sonra içeri girdik.

Kariye camii bizim literatürle son cemaat yeri (narteks) duvar ve kubbelerindeki, mozaik ve fresklerle Hz. Meryem ve Hz. İsa hikayesini anlatıyor. Yabancı turistlere rehberleri bir şeyler anlatıyor. Bir Türk hanım da iki arkadaşına kubbe ve duvarlardaki resimleri sıra ile açıklıyordu. Bazı anlatımlarına kulak misafiri oldum. Öğle namazı vakti henüz girmemişti. Camiye geçtik. İki rekat tahiyyatül mescid namazı kıldık.

Kariye Camiinden çıkışta Mustafa Ağa Çeşmesini fotoğraflayıp, Kariye Camii Sokakta devam ediyoruz. 2021 yılında caminin etrafı restorasyon nedeniyle sarılıyken çektiğim noktadan bu kez restore edilmiş halini çekiyorum. Kariye Şehir Parkından Kariye Camii güzel gözüküyor.

Kariye Cami hakkında yazılanlara göz attığımızda Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olan ve 21 Ağustos 2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle cami statüsüne çevrilen İstanbul’daki Kariye Camii, restorasyon çalışmalarının ardından 6 Mayıs 2024 tarihinde ibadete açıldığını öğreniyoruz.

Sanatsal ve tarihi özellikleriyle İstanbul’un sembol anıtlarından biri olan ve Fatih’in Edirnekapı semtinde yer alan Kariye, 6. yüzyıla kadar uzanan bir tarihi geçmişe sahip. Doğu Roma döneminde saray kilisesi ve şapel olarak kullanılan Kariye Camii, tarihe meydan okurcasına ayakta durmayı başarmış nadide yapılar arasındadır. Çok katmanlı yapısı ile İstanbul’un tarihi ve kültürel zenginliğinin bir parçası olan Kariye, mimari üslubu, mekan tasarımı, boyutları, mozaik, fresk gibi bezeme öğeleri ve çeşitli dönem ekleriyle eşsiz bir tarihi belge niteliği taşımaktadır. Sadece İstanbul’daki değil son dönem Doğu Roma sanatının, tüm dünyadaki en zengin ve ayakta kalabilen, örneklerinden birini teşkil etmektedir.

Manastır ilk defa, 742 yıllarında isyan edip kendisini imparator ilân eden bir valinin çocukları ile birlikte buraya kapatılması dolayısıyla zikredilir. Kariye isminin nereden geldiği konusu açık değildir. Bir rivayete göre Khora karye yani köy manasına gelmektedir.

Tarihçesinde, İstanbul’un 1453 yılındaki fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet’in emriyle Khora Kilisesi’ndeki mozaikler, freskler korundu ve bu eserler sıvayla kapandı. 2. Bayezid tarafından 1511 yılında camiye çevrilen yapıya minare eklendi. Farklı tarihlerde onarımlar gören yapı, 29 Ağustos 1945 yılında Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu kararıyla Kariye Müzesi’ne çevrildi. Sıvayla kapanmış olan mozaikler ve freskler tekrar ziyaretçiler için açıldı.

Kaynak:

Kariye Camii ibadete açıldı (AA E.T.:30.8.2025)

KARİYE CAMİİ – TDV İslâm Ansiklopedisi (E.T.:30.8.2025)

Tarihçe | Kariye Camii (E.T.: 30.8.2025)

Dış narteks kiliseye giriş bölümüdür. İç nartekse açılan ana kapının üstünde Pantokrator mozaiği yer alır. ↩︎
İç narteksin kuzey duvarında Hz. Meryem’in doğumundan evliliğine kadar olayları gösteren tasvirler yer alır. ↩︎
Naosta üç mozaik panel yer alır. Bunlardan biri batı duvarında, ana kapı üzerinde bulunan Meryem’in Ölümü’dür (Koimesis). Diğer ikisi ise, bemanın iki tarafındaki templon panelleridir. ↩︎
Kariye parekklesionu dikdörtgen planlı, kubbe – kubbesel tonoz ve apsis yarım kubbesinin dizilişi ve alt duvarlarda yer alan azizlerin sıralanışı ile görsel olarak zengin bir etki oluşturur. ↩︎