ESKİ İMARET CAMİİ -İmâret-i Atîk Camii

Astar Sokakta 50-100 metre ilerledikten sonra solumuzdaki ilk sokağa giriyoruz. Küçük Mektepli Sokak. Buraya daha önce gelmiştik. Dik bir yokuş olan bu sokakta yukarı doğru çıkıyoruz. Tam yukarı çıktığımızda sokak sola kıvrılıyor. Yol düzeliyor. Sola dönerken köşede etrafı çevreli restore edilen bir yapı görüyoruz. Herhangi bir tabela olmadığından ne olduğunu anlayamıyoruz. Yapının arka kısmındayız muhtemelen. Daha sonra araştırdığımızda bu yapının kiliseden camiye çevrilmiş bir yapı olduğunu öğreniyoruz. Eski İmaret Camii (İmâret-i Atîk Camii). “Pentepoptes Manastırı Kilisesi, Doğu Roma İmparatoru Aleksios Komnenos’un annesi Anna Dalassena tarafından 1081- 1087 yılları arasında inşa edildiği tahmin edilmektedir. İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet kendi külliyesini yaptırmadan önce medreseye dönüştürülen Molla Zeyrek Camii’nin imareti olarak da kullanılıyordu. Sonradan camiye dönüştürülünce Eski İmaret adını aldı.”¹

9 Kasım 2025 tarihinde sayfayı güncellerken İstanbul Valiliği tarafından yürütülen dijitalistanbul.org web sayfasında yer alan bilgileri aşağıda veriyoruz: “İstanbul’un Fethi’nden sonra, Fatih Medreseleri yapılıncaya kadar yapı, manastır hücreliği imaret vazifesiyle kullanılmıştır; bu hücrelerin sayısının 35 olduğu rivayet edilmektedir. Fatih Semaniye Medreseleri tamamlanana kadar Ayasofya’dan sonra İstanbul’un ikinci medresesi olarak faaliyet göstermiş; daha sonra Fatih Sultan Mehmed döneminde Zeyrek Camii’nin imarethanesi olarak kullanılmıştır. Fatih medreseleri inşa edildikten sonra yapı camiye dönüştürülmüştür. 1955 yılında Vakıflar İdaresi tarafından tamir görmüş olsa da, tek şerefeli minaresi yıkılmış ve yalnızca kalıntısı günümüze ulaşmıştır. 1990 yılındaki restorasyonda, caminin tabanı ahşap döşeme ile yenilenmiş, duvar sıvası tazeleyip duvar etekleri ahşap kaplama ile tamamlanmıştır. Eski İmaret Camii ve Kilise Camii olarak da bilinir. Minberini Şeyhülislam İshak Efendizade Ahmed Efendi koydurmuştur. Giriş hacminden sonra, erken Hristiyan ve Bizans bazilikalarında kilisenin ana mekanına açılan narteks (son cemaat yeri) yer almaktadır; buradan ana kubbeli hacme geçiş sağlanmaktadır. Caminin orta kısmını örten kubbenin yükü, dört büyük kemerle dört payeye aktarılmaktadır. Ana kubbe, yüksek bir kasnağın üzerine oturur ve pencerelerle aydınlık bir mekan oluşturur; kubbenin kasnağı, dıştan ince yarım sütun demetlerine binmiş kademeli kemerler ve dalgalı testere dişli taş kornişlerle süslenmiştir. Giriş holü ve narteks bölümünün üstü çapraz tonozlarla kaplanmıştır. Caminin cephesi, iki sıra taş ve dört sıra tuğladan inşa edilmiştir. Meyilli arazide bulunan yapı, alt kısmında ve üst kısmında binanın planını yansıtan bir mahzen (sarnıç) içermektedir. İstanbul’da kubbesi kiremitle örtülü tek cami olma özelliğine sahiptir. Avlusunda bir türbe bulunmaktadır. Yapı, orta Bizans dönemi mimarisinin önemli örneklerinden biri olarak değerlendirilmektedir.” ²

ESKİ İMARET CAMİİ – TDV İslâm Ansiklopedisi )E.T.28.2.2022) ↩︎
İmareti Atik Camii – Dijital İstanbul (E.T.: 9.11.2025) ↩︎