KARİYE: MÜZEDEN CAMİYE YAŞAYAN TARİH
4 Eylül 2025 Perşembe. Kariye Camiini görmek üzere yola çıktık. Aracımızı önce Mihrimah Sultan Camii çevresine bırakmayı düşündük. Sonrasında, belki Kariye yakınlarında yer buluruz ümidiyle sur boyunca ilerledik. Kariye tabelasını göremeden devam ediyoruz. Çakır Ağa Camii, Tekfur Sarayı derken Hatice Sultan Camii (diğer ismiyle Şişhane Mescidi) yakınına, Kasturya Sinagogunun bulunduğu sokağa park ettik. Yine Kariye’ye uzak düştük; fakat bu durum gezi notlarımıza yeni yerler eklememize vesile oldu.
Aracımızı Hoca Çakır Sokağına park edip, yokuş aşağı devam eden Aşık Yunus Sokağına yöneliyoruz. Bu sokağa girmemizin sebebi, Fatih Belediyesinin etrafını yeniden ihya etmek için çevrelediği Hakkizade Tekkesi idi. Henüz temel toprak kazısı yapılıyordu. Sokak sağa doğru kıvrılarak devam ediyor; tekke arsası, sağımızda yer alan Hakikizade Sokağına kadar uzanıyor. Yukarıya kafamı kaldırdığımda tekkeye ait küçük bir hazire görüyorum. Yokuş aşağı indiğim için hazire yukarıda kaldığından sadece kabir taşları fark edilebiliyor. Hemen biraz geriye giderek bahçe duvarının bitimindeki merdivenlerden bahçe duvarına çıkıyorum. Bahçe duvarında ilerleyerek hazirenin tam yanına gelip bir kaç kare fotoğraf çekiyorum. Fatih Belediyesi kabirlerin çevre düzenlemesini yapmış, alanını belli etmiş. Yani, tekke inşaatı henüz başlamadan Hakkizade Tekkesi Haziresi çevre düzenlemesi tamamlanmış. Gerçekten çok büyük bir incelik.
Aşık Yunus Sokağı, Yatağan Sokağı derken karşımıza Macarlar Yokuşu Fenerli Odası ve Molla Aşki Camii çıkıyor. Caminin sokağa açılan giriş kapısı üzerinde üç satır – iki sütun kitabe bulunuyor. Kitabenin sütunları arasında tuğra ve altında 1238 tarih yer alıyor. Kariye Camine ulaşmak üzere Paşa Hamamı Caddesinin başına kadar ilerliyoruz. Sol tarafımızda Sultan Çeşmesi Sokak üzerinde Fatih Belediyesi Ayvansaray Spor Merkezi gözüküyor. Paşa Hamamı Caddesi başlangıç noktasında Salma Tomruk Caddesi son buluyor. Salma Tomruk Caddesinde sağımızda merdivenlerle çıkılan bir mekanda, Sahabe-i Kiramdan Hüsam ibni Abdullah Kabri bulunuyor. Salma Tomruk Caddesinden sağa Kariye Türbesi Sokağa giriyoruz. Yokuş yukarı çıkıyoruz.
Nihayet Kariye Camiine ulaşıyoruz. Hatırlasınız, 21 Ağustos 2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle cami statüsüne çevrilen İstanbul’daki Kariye Camii, restorasyon çalışmalarının ardından 6 Mayıs 2024 tarihinde ibadete açılmıştı. İlk etapta karşımıza Ebu Said el Hudri Hazretleri Türbesi çıkıyor. Türbede sahabe kabri ile birlikte iki kabir bulunmakta olup, diğer kabir, sahabenin türbedarına ait. Türbe ziyaretinden sonra Kariye Cami girişine ilerliyoruz. Yerli ve yabancı ziyaretçiler buradan içeri giriyor. Türk vatandaşları için giriş ücretsiz. Caminin bizim literatürle “son cemaat yeri” (narteks) duvar ve kubbelerinde, mozaik ve fresklerle Hz. Meryem ve Hz. İsa’nın hikayesi anlatılıyor. Yabancı turistlere rehberleri bir şeyler anlatıyor. Bir Türk hanım da iki arkadaşına kubbe ve duvarlardaki resimleri sıra ile açıklıyordu. Bazı anlatımlarına kulak misafiri oldum. Öğle namazı vakti henüz girmemişti. Camiye geçtik, iki rekat tahiyyatül mescid namazı kıldık.
Sanatsal ve tarihi özellikleriyle İstanbul’un sembol anıtlarından biri olan ve Fatih’in Edirnekapı semtinde yer alan Kariye, 6. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişe sahip. Doğu Roma döneminde saray kilisesi ve şapel olarak kullanılan Kariye Camii, tarihe meydan okurcasına ayakta durmayı başarmış nadide yapılar arasındadır. İstanbul’un tarihi ve kültürel zenginliğinin bir parçası olan Kariye, mimari üslubu, mekan tasarımı, boyutları, mozaik ve fresk gibi bezeme öğeleri ile çeşitli dönem ekleriyle eşsiz bir tarihi belge niteliği taşımaktadır. Sadece İstanbul’daki değil son dönem Doğu Roma sanatının, tüm dünyadaki en zengin ve ayakta kalabilen, örneklerinden birini teşkil etmektedir.
Kariye Camiinden çıkışta Mustafa Ağa Çeşmesini fotoğraflayıp, Kariye Camii Sokakta ilerliyoruz. 2021 yılında caminin etrafı restorasyon nedeniyle sarılıyken çektiğim noktadan bu kez restore edilmiş halini çekiyorum. Sağımda, iki katlı ahşap giydirmeli -halen bir STK’mızın kullandığı- güzel yapı dikkati çekiyor. Aracımıza gitmek üzere sola, Neşter Sokağına dönüyoruz. Panayia Rum Ortodoks Kilisesi önünden geçerek sola, Kariye Şehir Parkına geçiyoruz. Biraz soluklanalım, sıcak-soğuk bir şeyler içelim diye parkın içerisindeki kafeye giriyoruz. İşletmeci abimizle, bir müşterinin de katıldığı boykot üzerine sohbetle güzel bir diyalog yaşadık. Kariye Şehir Parkından Kariye Camii güzel gözüküyor. Cami ve parktan bir kaç fotoğraf karesi aldıktan sonra aracı bıraktığımız noktaya doğru yolumuza devam ettik.
Aracın bulunduğu noktaya ulaştık. Vakit öğle namazı vakti idi. Namazı Hatice Sultan Camiinde cemaatle kıldık. Son olarak caminin karşısındaki surdibi alanının yeşil alana dönüştürüldüğünü görmek bizleri sevindirdi. İBB, bu parka, Tekfur Sarayı Yaşam Parkı ismini vermiş. (Önceki gelişimizde mevcut binalar yıkılmış, molozlar kaldırılmıştı 27 Kasım 2023).
